"Κλείσε μέσα στην καρδιά σου την Ελλάδα και θα πάθεις έμφραγμα"."Η μόνη επαφή της Ελληνικής εκκλησίας με το πνεύμα τα τελευταία εκατό χρόνια, ήσαν οι αφορισμοί του Ροΐδη, του Λασκαράτου και του Καζαντζάκη."
Νίκος Δήμου (συγγραφέας του βιβλίου "Η δυστυχία τού να είσαι Έλλην").
ΡΩΜΗΟΙ ΚΑΙ ΓΡΑΙΚΥΛΟΙ
Η ιστορία ενός Έθνους συνδέεται πολύ στενά με τα ονόματά του, οπότε μελετώντας κανείς τα ονόματα μπορεί να εξακριβώση τα ιστορικά δεδομένα, αλλά κυρίως την πολιτιστική ζωή ενός χώρου. Αυτό συμβαίνει και με την Ελλάδα με την πολύχρονη ιστορία της. Επομένως οι περιπέτειες ενός Έθνους έχουν σχέση και με τις περιπέτειες των ονομάτων του.
Μεταξύ των ονομάτων που χαρακτήριζαν τους Έλληνες είναι και το Γραικός, το οποίο μνημονεύει και ο Αριστοτέλης και βέβαια ο Γραικός γενεαλογείται από τον Δευκαλίωνα, όπως και ο Έλλην. Οι Δυτικοί - Λατίνοι γνώριζαν τους Έλληνας κυρίως ως Γραικούς. Όταν όμως ο ελληνικός πολιτισμός έκανε τεράστια εντύπωση στους Λατίνους οι οποίοι άρχισαν να τους μιμούνται και να υποτιμούν τους εαυτούς τους, χαρακτηρίζοντάς τους ως βαρβάρους, τότε υπήρξε αντίδραση εκ μέρους των πατρικίων, αφού προσβαλλόταν ο εθνικισμός τους. Το αποτέλεσμα ήταν να ομιλούν περιφρονητικά για τους Γραικούς - Έλληνας και βέβαια γι’ αυτούς που μαγεύονταν από τον ελληνικό πολιτισμό.
Ο αείμνηστος Καθηγητής Παναγιώτης Χρήστου γράφει: “εκδικούμενοι τους πνευματικούς εισβολείς οι Ρωμαίοι εσχημάτισαν και νέο υποκοριστικό τίτλο του ονόματός των (εκτός από το Γραικός), σαφώς περιφρονητικό, GRAECULI, Γραικύλοι, παίρνοντας ίσως αφορμή από την διαγωγή ωρισμένων εξελληνισμένων Ανατολικών”. Έτσι ο Κικέρων ο οποίος διακρινόταν για την αγάπη του προς τον ελληνικό πολιτισμό αποκλήθηκε “γραικός και σχολαστικός”, αλλά και γραικύλος. Ο δήμαρχος Καλήνος σε λόγο του έλεγε για τον Κικέρωνα: “Ταύθ’ ούτως, ω Κικέρων ή Κικέρουλε ή Κικεράκιε ή Κικερίσκε ή Γραικύλε, ή ό,τι ποτέ χαίροις ονομαζόμενος”.
Έτσι, ο όρος Γραικυλισμός αποδόθηκε περιφρονητικά σε κάποιον που εγκαταλείπει την δική του πολιτιστική παράδοση και προσλαμβάνει κάποια άλλη παράδοση. Επίσης, ο όρος Ρωμηός ιδίως από τότε που ο Χριστιανισμός έγινε επίσημη Θρησκεία του Ρωμαϊκού Κράτους φορτίστηκε με νέα έννοια, αφού Ρωμηός χαρακτηρίζεται εκείνος που έχει Ορθόδοξη πίστη και ελληνική ή ελληνιστική παράδοση.
Μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να δούμε τους όρους Ρωμηός και Γραικύλος, ή Ρωμηοσύνη και Γραικυλισμός. Το πρώτο δηλώνει μια πολιτιστική αξιοπρέπεια, το δεύτερο μια πολιτιστική υποδούλωση.
Ο Καθηγητής π. Ιωάννης Ρωμανίδης θα γράψη σχετικά:
“Το γραικεύω είναι σχεδόν ταυτόν με το φραγκεύω.
Σημαίνει σήμερον αμερικανεύω, ρωσεύω, φραντσεύω, γερμανεύω, δηλαδή γίνομαι πνευματικός δούλος των έξω της Ρωμηοσύνης.
Ο Ρωμηός γνωρίζει σαφώς ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ συμμαχίας και δουλείας. Γίνεται σύμμαχος με οποιονδήποτε, εφ’ όσον συμφέρει εις το Έθνος, αλλά ποτέ δούλος των συμμάχων.
Ο Γραικύλος όμως νομίζει ότι συμμαχία σημαίνει πνευματικήν δουλείαν, δηλαδή συγχώνευσιν πολιτισμών και σύγχυσιν ιδεολογιών. Ο Γραικύλος δεν γίνεται μόνον σύμμαχος, αλλά γίνεται και θέλει να γίνη ένα πράγμα με τον σύμμαχον. Νομίζει ότι συμμαχία είναι το να προσφέρεται δι’ έρωτα ως δούλη προς τον κύριον ίνα αποκτήση ισχυρόν προστάτην, ο οποίος θα σώση την Ελλαδίτσαν του. Ο Νεογραικύλος είναι συνεχιστής της παραδόσεως των Γραικύλων προ της Αλώσεως, οι οποίοι μας εκήρυττον την ανάγκην της φραγκεύσεως του πνεύματος, δια να σωθώμεν από την δουλείαν του σώματος.
Με άλλα λόγια ο Γραικύλος φοβείται και άρα ούτε είναι ούτε ημπορεί να είναι Ρωμηός, εφ’ όσον φοβείται. Φοβείται την πνευματικήν ανεξαρτησίαν και ελευθερίαν. Θέλει την ελευθερίαν του σώματος μόνον. Και δια τούτο δεν ημπορεί καν να φαντασθή ότι η Ρωμηοσύνη όχι μόνον δεν υποδουλώνεται πνευματικώς, αλλά είναι εν τω κόσμω πολιτιστική δύναμις ηγετική”.
Φαίνεται, λοιπόν, καθαρά ότι οι όροι Ρωμηός και Γραικύλος δεν είναι απλώς θεωρητικοί, δεν συνδέονται μόνον με ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος, αλλά συνιστούν ένα ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Και αυτό πρέπει να το δούμε στην σχέση μεταξύ του πολιτιστικού τρόπου ζωής του Ελληνος - Ρωμηού και του πολιτιστικού τρόπου ζωής του Δυτικού ανθρώπου.
Συχνά λέγεται ότι η Ελλάδα είναι οργανικά συνδεδεμένη με την Δύση και τον λεγόμενο δυτικό πολιτισμό, ότι δεν νοείται η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Έτσι όποιος εκφράζει την άποψη ότι η Ελλάδα, ως τρόπος ζωής, εκφράζει έναν άλλο πολιτισμό που ευρίσκεται στον αντίποδα του δυτικού πολιτισμού θεωρείται οπισθοδρομικός, επαρχιώτης, εθνικιστής.
Όμως δεν πρέπει να βαυκαλιζόμαστε με τις δικές μας απόψεις, ούτε να στεκόμαστε ναρκιστικά με αυτά που νομίζουμε δεδομένα. Πρέπει οπωσδήποτε να βλέπουμε και τις σκέψεις των άλλων. Να εξετάζουμε, δηλαδή, πώς μας θεωρούν οι ξένοι, και κυρίως από που καθορίζουν με ποικίλους τρόπους την πολιτική τους.
Υπάρχει ένα ιστορικό παράδειγμα πολύ χαρακτηριστικό. Ο γνωστός Αμερικανός Επιστήμονας, Σάμιουελ Χάντιγκτον, του οποίου οι απόψεις συχνά απησχόλησαν τον ελληνικό τύπο, σε μια συνέντευξή που δόθηκε στον έλληνα δημοσιογράφο Αλέξη Παπαχελά και δημοσιεύθηκε στο Βήμα (24 Μαΐου 1998) και σε ερώτημα: “Στο βιβλίο σας εξαιρείτε την Ελλάδα από την Δύση, πράγμα που προκαλεί εντύπωση καθώς πρόκειται για μια χώρα που έχει ταυτισθεί με την Δύση, σε κρίσιμες περιπτώσεις, συμμετέχει στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. και έχει υιοθετήσει ένα δυτικό τρόπο ζωής”, απάντησε: “Δεν πιστεύω ότι η Ελλάδα ανήκε ποτέ στον δυτικό πολιτισμό, ο οποίος δημιουργήθηκε τον 9ο και 10ο αιώνα μ.Χ. Η κλασική Ελλάδα δώρησε ασφαλώς πολλά στοιχεία στον δυτικό πολιτισμό. Κατά την γνώμη μου οι θέσεις που έχει πάρει η Ελλάδα σε θέματα όπως το Βοσνιακό δείχνουν καθαρά ότι έχει διαφορετικά συμφέροντα από τις δυτικές δυνάμεις. Βλέπω ότι οι Έλληνες αναγνωρίζουν το γεγονός αυτό καθώς σημαίνοντες πολιτικοί μιλούν όλο και περισσότερο για τους δεσμούς της χώρας με ορθόδοξες δυνάμεις”.
Νομίζω ότι δείγμα κομπλεξικότητος ενός λαού είναι το να επιδιώκη να θεωρήται εξάρτημα μιας μεγάλης Χώρας ή ακόμη μιας ένωσης Χωρών και μάλιστα το να θεωρή ότι έχει την ίδια πολιτιστική παράδοση με αυτές ή το χειρότερο ότι η πολιτιστική παράδοση της Δύσης έχει επηρεαστή από την δική του πολιτιστική παράδοση. Στο συγκεκριμένο όμως θέμα ο Χάντιγκτον είναι πολύ σαφής και νομίζω αληθινός. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για μια παραπληροφόρηση.
Πράγματι, ο δυτικός πολιτισμός είναι δημιούργημα του Καρλομάγνου, με την φεουδαλιστικη και παγανιστική αντίληψη και ουσιαστικά δημιουργήθηκε τον 9ο και 10ο αιώνα, όπως λέγει ορθώς ο Χάντιγκτον. Προσέλαβε, βέβαια, κυρίως κατά την αναγέννηση, μερικά στοιχεία από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, αλλά όμως έχει μια άλλη ανθρωποκεντρική προοπτική και υποδομή. Γι’ αυτό εμείς οι Έλληνες, ακόμη και μερικοί σοβαροί πολιτικοί, όσοι αφουγκράζονται τους καϋμούς του λαού, αναγνωρίζουμε ότι έχουμε περισσότερη και ουσιαστικότερη επικοινωνία με τους ορθόδοξους λαούς των Βαλκανίων και τους ορθόδοξους λαούς της Μέσης Ανατολής, παρά με τους δυτικούς που διαποτίζονται από μια άλλη παράδοση.
Βέβαια, θα συνεργαζόμαστε με τους Ευρωπαϊκούς λαούς, θα συμμετέχουμε στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, αλλά δεν είναι επαρχιωτισμός, αντίθετα είναι πνευματική αρχοντιά το να γνωρίζουμε και να κρατούμε την ετερότητα της παραδόσεώς μας, την οποία αναζητούν και οι σύγχρονοι δυτικοί, γιατί έχει στοιχεία αυθεντικότητος.
(του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου)
