Προσπαθώντας να συμβάλουμε στον διάλογο για τις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας, επιλέξαμε μια σειρά κειμένων από το βιβλίο «Ήθος Άηθες» του π. Φιλόθεου Φάρου (εκδόσεις Ακρίτας, 1988). Σήμερα δημοσιεύουμε το τέταρτο και θα ακολουθήσουν τα υπόλοιπα. Μετά την ολοκλήρωση των άρθρων, θα διενεργηθεί δημοσκόπηση για το θέμα.“Μετά την επανάσταση του 1821, το νεοϊδρυμένο ελληνικό κράτος, που έχει βασιστεί σ’ ένα μεγάλο βαθμό στις αρχές του διαφωτισμού, υιοθετεί μια κοσμική σωτηριολογία, που όμως δεν αποκαλύπτεται ανοικτά, αλλά που ωστόσο έρχεται σε σύγκρουση με την εγχώρια παράδοση, που ήξερε μόνο τη σωτηριολογία της Εκκλησίας.
Αν και η κοσμική σωτηριολογία του νέου ελληνικού κράτους τηρεί κάποια εξωτερικά προσχήματα εκκλησιαστικής ευσέβειας, οι προθέσεις της γίνονται αντιληπτές από μερικούς. Εκείνο το οποίο ουσιαστικά μάχονται ο Μακρυγιάννης, ο Παπουλάκος ή ο Παπαδιαμάντης είναι αυτή η κοσμική σωτηριολογία, που επιδιώκει να εξοβελίσει τη σωτηριολογία την εκκλησιαστική.
Πρωτοπόρος εισηγητής των απόψεων του διαφωτισμού στην ελεύθερη από τους Τούρκους Ελλάδα ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής, «φωτιστής μεν του έθνους μας, αλλά και initiator αλλοτριωτικών της ουσίας μας καινοτομιών στον εκκλησιαστικό χώρο και την πνευματική παράδοσή μας» (Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, Ελλαδικού Αυτοκεφάλου Παραλειπόμενα, Αθήνα 1983). Πιστός φορέας των ιδεών του διαφωτισμού και του Κοραή ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, υπήρξε και ο κύριος εμπνευστής του αυτοκεφάλου, το οποίο ο εκ των μελών της αντιβασιλείας Maurer χρησιμοποίησε για να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη επιβολή της εξουσίας του Όθωνος σ’ όλο το φάσμα της εθνικής μας ζωής...
...Σαν αποτέλεσμα αυτών των ρυθμίσεων, η Ελλαδική Εκκλησία έχασε εντελώς το προεπαναστατικό της κύρος και κατάντησε υπόδουλη και «έρμαιο στα χέρια των Βαυαρών και των ξένων». Έκτοτε όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, όσον αφορά τις χέσεις τους με την Εκκλησία, είχαν τις ίδιες αντιλήψεις, τις ίδιες προθέσεις και τις ίδιες επιδιώξεις...
...Με το διάταγμα της 25ης Σεπτεμβρίου του 1833, περιήλθε στο κράτος ολόκληρη η ακίνητη και κινητή περιουσία της Εκκλησίας, ιερά σκεύη, εικόνες κτλ. Που εκποιήθηκαν στις πλατείες των πόλεων. Με το νόμο 1072 του 1919 «περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως αγροτικών ακινήτων», «κτήματα ανήκοντα εις Μονάς ή ευαγή ιδρύματα απαλλοτριούνται εν τω συνόλω», ενώ συγχρόνως ο νόμος αυτός αφήνει στους ιδιώτες ως αναπαλλοτρίωτα μέχρι χίλια στρέμματα. Τέλος, με το διάταγμα της 29ης Οκτωβρίου 1949 «Περί κωδικοποιήσεως των αγροτικών νόμων» άρθ. 2 «υπόκεινται εις ολοκληρωτικήν απαλλοτρίωσιν και παραχώρησιν τα εις το Δημόσιον, τους Δήμους, Μονάς και πάσης φύσεως θρησκευτικά ιδρύματα, ανήκοντα κτήματα ανεξαρτήτως εκτάσεως, είδους καλλιεργείας κτλ.».
Αυτά έγιναν από το 1833 μέχρι το 1951, αλλά οι απαλλοτριώσεις συνεχίσθηκαν και μετά. Έτσι, από το 1833 μέχρι σήμερα η Εκκλησία παραχώρησε στο κράτος κτήματα που ούτε τους τόκους της αξίας τους δεν καλύπτει το ποσό που καταβάλλει σήμερα το κράτος για τη μισθοδοσία του κλήρου.
Οι δημεύσεις της εκκλησιαστικής περιουσίας από το κράτος, τόσο στον τόπο μας όσο και σ’ άλλες χώρες, γίνονται με το πρόσχημα της ενισχύσεως των αδικημένων και των αναξιοπαθούντων, αλλά συνήθως άλλα είναι τα κίνητρα αυτών των δημεύσεων, αφού, αν μη τι άλλο, τα δημευόμενα κτήματα σε μερικές μόνο περιπτώσεις χρησιμοποιούνται για κοινωνικούς σκοπούς, ενώ πολύ συχνά οικοπεδοποιούνται και διανέμονται σε στελέχη του κυβερνώντος κόμματος."
